BOORDGELD - SCHEEPSGELD

Stoomvaart Maatschappij 'Nederland'

(Inleiding)

Het boordgeld bij de SMN heeft een ander ontwerp dan de andere scheepvaartmaatschappijen. Bij de SMN werden alleen 'biljetten voor algemene gebruik' uitgegeven, dus zonder scheepsnaam en reisdatum. Dat houdt in dat er ook minder varianten zijn als bij de KRL. Wel werden er twee series uitgegeven. 

DE EERSTE SERIE

Over de eerste serie betaalmiddelen is niet zo heel veel bekend. Zo weet ik bijvoorbeeld niet in welke periode ze werden uitgegeven en hoe ze in het betalingsverkeer dienst hebben gedaan. Ze zijn eenvoudig van opzet en eenzijdig gedrukt, het zijn eigenlijk bonnetjes en lijken niet op de biljetten. Aan de linkerzijde zit een kartelrand, wat betekent dat ze uit een bonnenboekje gescheurd moeten zijn. Momenteel zijn er vier waardes van deze bonnen bekend, de 5 cent, 10 cent, 50 cent en de fl. 2,50, maar er zullen ongetwijfeld meer waardes in omloop zijn geweest.

 

  

De vier tot op heden bekende waardes uit de eerste serie

Passagierscheques

Ook zijn er passagierscheques van 10 en 25 gulden in omloop geweest. Het verdiende aanbeveling om deze cheques vóór aanvang van de reis aan te schaffen. Dat kon bij de afdeling Financiën der Maatschappij, of een van hun agentschappen. Aanschaf kon overigens alleen tegen contante betaling! Tijdens de reis kunnen de cheques worden ingeleverd bij de administrateur ten gunste van boordgeld. Ook bestond de mogelijkheid om met zo'n cheque tijdens de reis grote betalingen te doen. In dat geval maakte de administrateur op de blanco keerzijde een aantekening, zodat men niet onnodig veel boordgeld hoefde te gebruiken. Bij inlevering van die cheque werd het aankoopbedrag meteen in mindering gebracht. Beide waardes zijn eenzijdig gedrukt met in de onderdruk 'NV Stoomvaartmaatschappij Nederland'. Het serienummer heeft 1 letter en 5 cijfers en wordt twee keer vermeld. De beide handtekeningen kunnen variëren.

        

De passagierscheques hebben twee waardes

Variant ⇓

a

a. Variant: Deze cheque heeft een andere handtekeningcombinatie

DE TWEEDE SERIE

De tweede serie is net als de eerste eenzijdig gedrukt en zijn biljetten voor algemeen gebruik. Ze vermelden, net zoals de algemene biljetten van de KRL, alleen de T voor thuisreis en gebruiken twee serielettercombinaties. Voor de eigen schepen werd de lettercombinatie AQC gebruikt en voor gecharterde schepen CZB.

Serieletters AQC voor gebruik op eigen schepen

a. De T voor thuisreis werd voor zowel de uit- als thuisreis gebruikt.

b. Deze biljetten werden uitsluitend gebruikt op de troepenvervoerende schepen die eigendom waren van de SMN.

c. Bij de serie AQC werd een verzilveringsclausule vermeld.

d. De serieletters AQC staat voor gebruikt op eigen schepen.

         

     

Varianten serie AQC ⇓

a

a. Variant: Dit biljet is twee keer voorzien van de stempel van de C.O.T. Centraal van de stempel staat de tekst 'C.O.T'. (Commandant Overzeese Troepen), met daaromheen in kleinere letters 'Afd. Dienst Vervoers Regeling'. In de buitenste ring staat met grote letters 'DIENST VAN DEN KWARTIERMEESTER GENERAAL'.

Serieletters CZB voor gebruik op gecharterde schepen

a. Met aan de rechterzijde een zwarte of rode verticale balk valt het verschil bij deze serie meteen goed op.

b. De T voor thuisreis werd voor zowel de uit- als thuisreis gebruikt.

c. Deze serie was uitsluitend bestemd voor gecharterde schepen.

d. De serie CZB heeft geen verzilveringsclausule.

e. De serie CZB was alleen bestemd voor de gecharterde schepen.